Ihlamur ağacı

Bir kent düşünün; Caddelerinde ıhlamur ağaçları, Mayıs sonu günler ve çiçeklerinin son derece hoş kokusu.

Ihlamur ağacının bu dönemi uzun zamandır beklenen yaz tatillerini müjdeler. Kışa girerken yapraklarını döken ağaçların baharda uyanışı kadar “yaşama sevinci” uyandıran bir başka olay var mı? Ihlamur ağaçları çiçeklerinin o güzel kokusu ile bu duyguyu nasıl da arttırıyor!

Ihlamur ağacı yanında başka tür ağaçların olacağı ormanlarda yaşayamaz. Çünkü yavaş büyüdüğü için diğer ağaçlarla yer ve ışık alımında rekabet edemez. Sakin, sessiz ve garip bir canlı!

Böyle yavaş ama 30-40 m boya ulaşabiliyor ve bazıları 1000 sene yaşıyor.

Ihlamur toprak açısından oldukça titizdir; taze, derin, serin  ve verimli toprak ister. Gölgeye iyi dayanır ama güneş ışığı alan yerleri sever ve  havadaki kirleticilere karşı oldukça dayanıklıdır.

Antik çağlarda birçok halk tarafından kutsal kabul edilen ıhlamur ağaçlarının Kuzey Yarımküre’de yaklaşık 50 türü bulunmaktadır.

Ama bunlardan sadece 3 tür yurdumuzun çeşitli yerlerinde yaygındır. “Büyük Yapraklı Ihlamur”. (Tilia  platyphyllos) 800-1000 yıl yaşayabilir ve   çiçekleri çok güzeldir.

Türkiye’de çok geniş yayılışa sahip olan, yapraklarının alt yüzünün rengi nedeniyle “Gümüşi Ihlamur”  (Tilia argentea) olarak bilinen tür.

Bir diğer tür, daha ziyade Kuzey ve Kuzeydoğu Anadolu’da bulunan“Kafkas Ihlamuru”. (Tilia rubra).

Bu ağacın bir  tuhaf huyu var; yerini beğenmez ise hayatı boyunca çiçeklenmez.

Diğer taraftan büyümeye devam ederken hayata küser ve çiçek vermez olur. Neden diyeceksiniz;  geçen yıl çiçeklenmiş olmasına karşın bu yıl çiçek vermemesi yeni yapılan bir binanın veya çevresindeki ağaçların yaptığı gölgeleme nedeniyle ortam sıcaklığının azalmasından olabilir. Belki de bu yıl hava sıcaklığı geçen yıla göre daha düşük olduğundan  çiçek üretmiyordur.  

Bazen böyle bir neden yok iken anlaşılmaz bir şekilde bir yıl boyunca çiçek üretmeyi bırakır.. Gel de şaşırma! Bu kadar da içine kapanıklık hangi bitkisel canlıda var!

Bazı besin türlerinin eksikliği de onu etkiler ve çiçek üretmesini engelleyebilir. Bu durumda gübrelenip yeterli miktarda azot ve fosfor alması ve toprağın asitliğinin onun istediği düzeye gelmesi yeniden çiçeklenmesini sağlayabilir. Onun için, diğer yoğun çiçek veren bitkiler gibi topraktan özellikle fosfor alımı çok önemlidir.

Ihlamur ağacını hiç nedeni yok iken budamaya kalkışanlar! Siz bu ağacın, dallarının uçlarında tomurcuklar ürettiğinden ve bunların budanmasının bir sonraki yıl çiçek vermesini engellendiğini biliyor musunuz?

Budama kisvesi altında onların büyük dallarını da doğrayan ve doğratanlar! Bunun sonucunda çok sayıda epikormik dalların  (gövdede aynı noktadan çıkan ışınsal dallar) bir sonraki sezon için gerekli şeker rezervini tutarak ağacın zayıflamasına neden olup parazitlerin saldırısını kolaylaştırdığından haberiniz var mı?

Bunun sonucu hayatta kalmak için ağacın bütün enerjisini kök sistemi ve  genel stabilitesinin  zararına yeni dallar ve yapraklar oluşturmaya harcadığından haberiniz var mı?

Bu garibin başka çok değişik bir özelliği var: Bazı ağaç cinslerine ait türler dişi veya erkektir. Üstünde sadece erkek çiçekler oluşanlar erkek, sadece  dişi çiçek taşıyanlar dişi ağaçtır. Örneğin söğütler böyledir. Bazı cinslerin türlerinde hem dişi hem de erkek çiçekler bulunur. Örneğin çamlar böyledir. Ama ıhlamur ağacı bunlara hiç benzemez.  Ihlamur ağacının çiçekleri  “hermafrodit” (erdişi) yapıdadır.   Yani çiçeklerinde hem dişi hem de erkek organ vardır.

Beyaz renkli, hafif, esnek ve homojen yapısı ile parçalanmadan kolayca işlenen oduna sahip ıhlamur ağaçları ekonomik ve farmakolojik açıdan da çok önemlidir. Mükemmel bal kaynağı olan ıhlamur çiçekleri şeker, organik asitler, tanenler, müsilajlar, kokulu uçucu yağlar içerir ve bunların infüzyonu nezle önleyici, terletici ve yatıştırıcıdır. Bu yatıştırıcı özelliği sebebiyle, İtalya’da bir bölgede eskiden, huzursuz çocukların sakinleştirilmesi için, onun çiçek ve yapraklarını içeren suya sokulduğuna dair kayıtlar bulunmaktadır.

Dünyada çirkin ağaç yoktur ama ıhlamur kadar güzel olanı azdır.

Kaynak:

1)Anonim.2014. Il segreti del taglio: L’albero del cuore Treedom.

2)Anonim.2020. I Tigli, tra simbologia e nobiltà. Coordinamento Nazionale Alberi e Paesaggio onlus .

3)Ürgenç S.-Çepel N.,2001. Ağaçlandırmalar için tür seçimi,tohum ekimi ve fidan dikiminin prtik esasları. TEMA